Anlaşmalı Boşanma

Anlaşmalı Boşanma Nedir? Hukuki Dayanakları ve Avantajları

Evlilik birliğinin sona ermesi her zaman yıpratıcı bir süreç olmak zorunda değildir. Tarafların karşılıklı saygı ve anlayış çerçevesinde boşanmanın tüm sonuçları üzerinde mutabık kalmasıyla gerçekleşen anlaşmalı boşanma, süreci hem hukuki hem de duygusal açıdan en hızlı ve en az hasarla tamamlamanın yoludur. Bu yöntem, evliliğin sona erdirilmesini karşılıklı bir karara dönüştürerek, eşlerin ve varsa çocukların geleceği için sağlam bir zemin hazırlar.

Birçok çift için, özellikle yıpratıcı çekişmeli davaların uzun süreçlerini ve yüksek maliyetlerini düşündüğümüzde, anlaşmalı boşanma en mantıklı ve sorumlu seçenektir.

Anlaşmalı Boşanmanın Hukuki Temeli: TMK 166/3

Anlaşmalı boşanma davasının hukuki dayanağı, Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 166. maddesinin üçüncü fıkrasıdır. Bu madde, evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına dayanan genel boşanma nedeninin özel ve pratik bir uygulama şeklidir. Kanun koyucu, eşlerin boşanma iradesinin kesinleşmesi ve bu kararın sonuçları üzerinde anlaşmaya varması durumunda, evlilik birliğinin temelden sarsıldığını kabul etmiştir.

TMK Madde 166/3, anlaşmalı boşanma için şu temel hükümleri getirmiştir (doğrudan alıntı):

"Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır."

Bu madde, sürecin hızını ve kesinliğini belirleyen temel kilometre taşlarını koymaktadır:

Süre Şartı: Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması.

İrade Şartı: Tarafların ortak iradesi (birlikte başvuru veya kabul).

Hakim Şartı: Hakim huzurunda bizzat dinlenme ve iradenin serbestçe açıklanması.

Protokol Şartı: Mali sonuçlar ve çocuklar üzerindeki düzenlemenin (protokol) hakim tarafından uygun bulunması.

Anlaşmalı Boşanmanın Zorunlu Şartları Nelerdir?

Anlaşmalı boşanma davasının mahkemece kabul edilebilmesi için, eşlerin yerine getirmesi gereken ve TMK 166/3 ile belirlenmiş zorunlu şartlar bulunmaktadır:

1. Evlilik Süresinin Bir Yıl Olması

En temel şart, boşanma davasının açıldığı tarihte evlilik birliğinin en az bir yıl sürmüş olmasıdır. Bu süreyi doldurmayan çiftler, ancak kusur araştırmasına dayanan çekişmeli boşanma davası açabilirler. Bir yıllık süre, evliliğin ciddiyetinin ve boşanma kararının aceleyle alınmadığının bir göstergesi olarak kabul edilir.

2. Karşılıklı ve Serbest İrade Beyanı

Eşlerin boşanma konusunda tam ve kesin bir mutabakata varmış olması gerekir. Bu mutabakat iki şekilde gösterilebilir:

Eşlerin birlikte mahkemeye başvurması (Ortak dava dilekçesi).

Bir eşin açtığı çekişmeli boşanma davasını, diğer eşin duruşmada veya yazılı beyanla kayıtsız şartsız kabul etmesi.

En önemlisi, bu iradenin baskı, tehdit veya zorlama altında olmadan, serbestçe açıklandığına mahkeme hâkimi tarafından kanaat getirilmesi zorunludur.

3. Anlaşmalı Boşanma Protokolünün Düzenlenmesi

Anlaşmalı boşanmanın kalbini oluşturan bu protokol, eşlerin boşanmanın tüm hukuki ve mali sonuçları üzerinde anlaştığını gösteren yazılı belgedir. Protokolün eksiksiz, net ve uygulanabilir olması, davanın tek celsede sonuçlanması için hayati önem taşır.

Protokolün mutlaka içermesi gereken konular şunlardır:

Nafaka: Yoksulluk ve iştirak nafakası (tarafların birbirine veya çocuklara ödenecek nafaka miktarı).

Tazminat: Maddi ve manevi tazminat taleplerinin durumu (istenip istenmediği ve miktarı).

Velayet: Varsa müşterek çocukların velayetinin hangi tarafa verileceği.

Kişisel İlişki: Velayeti almayan eş ile çocuklar arasında kişisel ilişki (görüşme) günlerinin ve şartlarının düzenlenmesi.

Önemli Not: Mal paylaşımı (mal rejiminin tasfiyesi) ve ziynet eşyası gibi hususlar zorunlu olarak protokolde yer almak zorunda değildir; bu konular protokolden ayrı tutularak boşanma sonrasında ayrı bir dava konusu edilebilir. Ancak genellikle, süreci tamamen bitirmek adına bu konularda da protokolde bir düzenlemeye gidilmesi tavsiye edilir.

4. Tarafların Bizzat Duruşmaya Katılımı

Çekişmeli boşanma davalarının aksine, anlaşmalı boşanma davalarında eşlerin duruşma günü bizzat mahkemede hazır bulunması ve hâkim huzurunda protokoldeki şartları onaylaması kanunen zorunludur.

"Boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi..." (TMK 166/3)

Vekil (avukat) aracılığıyla katılmak yeterli değildir. Hakim, eşlerin gerçekten anlaştığından ve iradelerinin serbest olduğundan emin olmak için bu bizzat dinleme şartını uygular.

5. Hakim Onayı ve Değişiklik Kabulü

Sunulan protokol, son tahlilde mahkeme hâkiminin onayına tabidir. Hâkim, protokolü tarafların ve en önemlisi çocukların üstün menfaatlerini gözeterek inceler. Protokol, kamu düzenine veya çocuğun menfaatine aykırı hükümler içeriyorsa, hâkimin müdahale hakkı doğar.

Hâkim, protokolde gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Ancak bu değişikliklerin hukuken geçerlilik kazanması için, her iki eşin de duruşma esnasında bu değişiklikleri kabul etmesi şarttır. Eşler, hâkimin önerdiği değişikliği kabul etmezse, anlaşmalı boşanma davası reddedilir ve taraflar çekişmeli boşanma davası açmak zorunda kalabilir.

Anlaşmalı Boşanma Süreci ve İşleyişi (Adım Adım)

Anlaşmalı boşanma, çekişmeli davalara kıyasla çok daha kısa ve öngörülebilir bir süreçtir. Genellikle tek celsede tamamlanma potansiyeli taşır.

A. Dava Öncesi Hazırlık ve Başvuru

Protokolün Hazırlanması: İlk ve en önemli adım, eşlerin tüm konularda uzlaşarak yukarıda bahsi geçen zorunlu unsurları içeren Anlaşmalı Boşanma Protokolü'nü hazırlayıp imzalamalarıdır. Bu aşamada, ileride sorun yaşanmaması adına bir avukat ile çalışmak büyük önem taşır.

Dava Açılışı: Hazırlanan ve imzalanan protokol, anlaşmalı boşanma dava dilekçesi ekinde yetkili Aile Mahkemesi'ne sunulur.

Harç ve Masrafların Ödenmesi: Dava açılışı için yasal olarak belirlenen başvuru harcı, peşin karar ve ilam harcı ile gider avansları mahkeme veznesine yatırılır.

Yetkili ve Görevli Mahkeme: Görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemesi sıfatıyla davaya bakarlar. Yetkili mahkeme kural olarak eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesi olsa da (TMK 168), uygulamada taraflar yetki itirazında bulunmadığı sürece bu durum esnek bir şekilde uygulanabilir.

B. Yargılama ve Hüküm Süreci (Tek Celse)

Duruşma Gününün Belirlenmesi: Başvurunun ardından mahkeme tarafından dosyanın incelenmesiyle birlikte tensip zaptı düzenlenir ve duruşma günü belirlenir. Bu süre mahkemenin iş yüküne göre birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişebilir.

Duruşma (Tek Celse): Belirlenen gün ve saatte taraflar avukatlarıyla birlikte veya avukatsız olarak bizzat mahkemede hazır bulunurlar. Hâkim huzurunda:

Kimlik tespiti yapılır.

Protokol maddeleri tek tek sorulur ve kabul edilip edilmediği teyit edilir.

Hâkim, iradelerin serbestliğini kontrol eder.

Hâkimin değişiklik önerisi varsa, bu öneriler taraflara sunulur ve kabul edilmesiyle boşanmaya hükmolunur.

C. Kararın Kesinleştirilmesi

Gerekçeli Kararın Yazılması: Duruşmanın tamamlanmasının ardından mahkemece gerekçeli karar yazılır ve taraflara tebliğ edilir.

Kesinleşme Süreci: Boşanma kararının hukuken geçerlilik kazanması için, gerekçeli kararın tebliğinden itibaren yasal süre olan 2 haftalık İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi) başvuru süresinin geçmesi gerekir.

Sürecin Hızlandırılması (Feragat): Taraflar, yasal bekleme süresini ortadan kaldırmak amacıyla, istinaf kanun yoluna başvurma haklarından feragat ettiklerine dair bir dilekçe imzalayarak kararın çok daha hızlı bir şekilde (yaklaşık 1-2 hafta) kesinleşmesini sağlayabilirler.

Nüfusa Tescil: Karar kesinleştikten sonra, taraflardan birinin talebi üzerine mahkeme, boşanma kararını ilgili Nüfus Müdürlüğü'ne bildirir ve böylece boşanma resmiyet kazanmış olur.

Avukat Desteğinin Önemi

Anlaşmalı boşanma davası teknik olarak avukatsız yürütülebilir olsa da, yukarıda detayları verilen protokolün hazırlanması aşaması kritik öneme sahiptir. Protokoldeki en küçük bir muğlak ifade, eksik bir düzenleme veya hata, boşanma sonrasında geri dönülmesi imkansız mali kayıplara (örneğin eksik hesaplanmış nafaka, mal paylaşımında unutulan bir varlık, vb.) ve yeni davaların açılmasına yol açabilir.

Uzman bir boşanma avukatı, yalnızca hukuki sürecin hızlanmasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda:

Müvekkilinin tüm yasal haklarını eksiksiz bir şekilde protokole dahil edilmesini sağlar.

Protokolü, gelecekteki uyuşmazlıkları (icra takibi, velayet davaları vb.) engelleyecek şekilde net ve icra edilebilir bir dille hazırlar.

Mahkeme hâkiminin potansiyel itirazlarını öngörerek protokolu önceden düzenler, böylece davanın tek celsede bitme ihtimalini en üst düzeye çıkarır.

Anlaşmalı boşanma, yeni bir hayatın başlangıcıdır. Bu yeni sayfayı en sağlam hukuki temellerle açmak için profesyonel destek almak, huzurlu bir geleceğin ilk adımı olacaktır.